next up previous
Next: この文書について... (PDF ��������: hg.pdf)

平成 13 年 6 月 8 日
超幾何分布の平均、分散、極限
新潟工科大学 情報電子工学科 竹野茂治

超幾何分布 $HG(N_1,N_0;n)$ は、確率変数 $x$、確率関数 $p(x)$

\begin{displaymath}
x\in \{0,1,2,\ldots,n\},\hspace{1zw}
p(x)=\frac{\left(\begin...
...}\right)}{\left(\begin{array}{c}N_1+N_0\\ n\end{array}\right)}
\end{displaymath}

で与えられる確率分布である。


補題 1

\begin{eqnarray*}\sum_{k=0}^n\left(\begin{array}{c}N\\ k\end{array}\right)\left(...
...ight)\\
& = & \left(\begin{array}{c}N+M\\ n\end{array}\right)
\end{eqnarray*}




証明

``母関数の方法'' を用いる。二項定理により

\begin{displaymath}
(1+x)^N=\sum_{j=0}^N\left(\begin{array}{c}N\\ j\end{array}\...
...=\sum_{k=0}^M\left(\begin{array}{c}M\\ k\end{array}\right)x^k
\end{displaymath}

であるので、

\begin{eqnarray*}(1+x)^{N+M} & = & (1+x)^N(1+x)^M
= \left\{\sum_{j=0}^N\left(\...
...\end{array}\right)\left(\begin{array}{c}M\\ k\end{array}\right)
\end{eqnarray*}



となるが、二項定理より

\begin{displaymath}
(1+x)^{N+M} = \sum_{\ell=0}^{N+M}\left(\begin{array}{c}N+M\\ \ell\end{array}\right)x^\ell
\end{displaymath}

であるので、ゆえに

\begin{displaymath}
\sum_{k+j=\ell}\left(\begin{array}{c}N\\ j\end{array}\right...
...ay}\right)=\left(\begin{array}{c}N+M\\ \ell\end{array}\right)
\end{displaymath}



命題 2

超幾何分布 $HG(N_1,N_0;n)$ に対して、 $E[x]=np$ ( $p=N_1/(N_1+N_0)$)


証明

\begin{eqnarray*}E[x]
& = & \sum_{x=0}^n xp(x)
= \sum_{k=0}^n k
\frac{\left(...
...{array}\right)\left(\begin{array}{c}N_0\\ n-k\end{array}\right)
\end{eqnarray*}



となるが、ここで、

\begin{eqnarray*}k\left(\begin{array}{c}N_1\\ k\end{array}\right)
& = & k\frac...
...
& = & N_1\left(\begin{array}{c}N_1-1\\ k-1\end{array}\right)
\end{eqnarray*}



なので、

\begin{eqnarray*}
% latex2html id marker 675
E[x]
& = & \frac{1}{\left(\begin{...
...zw}(\mbox{補題 \ref{lemm:1} の $N,M,n$\ が $N_1-1,N_0,n-1$})\\
\end{eqnarray*}



となる。ところで、

\begin{eqnarray*}\left(\begin{array}{c}N_1+N_0\\ n\end{array}\right)
& = & \fr...
...+N_0}{n}\left(\begin{array}{c}N_1+N_0-1\\ n-1\end{array}\right)
\end{eqnarray*}



より、最後の式は約分されて

\begin{displaymath}
E[x] = \frac{N_1}{\displaystyle \frac{N_1+N_0}{n}} = n\frac{N_1}{N_1+N_0}=np
\end{displaymath}

となる。



命題 3

超幾何分布 $HG(N_1,N_0;n)$ に対して、 $V[x]=npq\displaystyle \frac{N_1+N_0-n}{N_1+N_0-1}$ ( $q=1-p=N_0/(N_1+N_0)$)


証明

\begin{eqnarray*}E[x(x-1)]
& = & \sum_{x=0}^n x(x-1)p(x) = \sum_{x=2}^n x(x-1)...
...ray}\right)\left(\begin{array}{c}N_0\\ n-k\end{array}\right)\\
\end{eqnarray*}



であり、命題 2 の証明と同様にして

\begin{displaymath}
k(k-1)\left(\begin{array}{c}N_1\\ k\end{array}\right)=N_1(N_1-1)\left(\begin{array}{c}N_1-2\\ k-2\end{array}\right)
\end{displaymath}

がいえるので、補題 1 を使い、命題 2 の証明と同様の 計算を行うと

\begin{eqnarray*}E[x(x-1)] & = & \frac{N_1(N_1-1)}{\left(\begin{array}{c}N_1+N_0...
...\right)\\
& = & N_1(N_1-1)\frac{n(n-1)}{(N_1+N_0)(N_1+N_0-1)}
\end{eqnarray*}



となる。一方、

\begin{displaymath}
E[x(x-1)]=E[x^2-x]=E[x^2]-E[x]
\mbox{ より }
E[x^2]=E[x(x-1)]+E[x]
\end{displaymath}

であり、よって命題 2 より

\begin{eqnarray*}V[x] & = & E[x^2]-E[x]^2=E[x(x-1)]+E[x]-E[x]^2\\
& = & N_1(N_...
..._1+N_0}\right\}
\hspace{1zw}\left(p=\frac{N_1}{N_1+N_0}\right)
\end{eqnarray*}



ここで $A=N_1+N_0$ とおくと

\begin{eqnarray*}V[x] & = & np\left\{\frac{(n-1)(N_1-1)}{A-1}+1-n\frac{N_1}{A}\r...
...0-n}{N_1+N_0-1}
\hspace{1zw}\left(q=\frac{N_0}{N_1+N_0}\right)
\end{eqnarray*}




以後、$N_1=N$, $N_0=M$ と書くことにする。


命題 4

超幾何分布 $HG(N,M;n)$ に対して、$p=N/(N+M)$ を固定して $N,M\rightarrow\infty$ とすると $HG(N,M;n)\rightarrow B(n,p)$


証明


\begin{displaymath}
p=\frac{N}{N+M}
\end{displaymath}

を固定するということは、$p:q=N:M$ より

\begin{displaymath}
M=\frac{q}{p}N
\end{displaymath}

として $N\rightarrow\infty$ するということ。このとき、

\begin{displaymath}
p(x)=\frac{\left(\begin{array}{c}N\\ x\end{array}\right)\le...
...rrow
\left(\begin{array}{c}n\\ x\end{array}\right)p^xq^{n-x}
\end{displaymath}

となることを示せばよい ($0\leq x\leq n$)。以後、$n-x=y$ とする。

\begin{eqnarray*}p(x) & = &
\frac{N(N-1)\cdots(N-x+1)}{x!}\times
\frac{M(M-1)...
...0}^{x-1}\frac{N-j}{N+M-j}
\prod_{k=0}^{y-1}\frac{M-k}{N+M-x-k}
\end{eqnarray*}



ここで、 $\displaystyle M=\frac{q}{p}N$ より

\begin{eqnarray*}\lefteqn{\frac{N-j}{N+M-j}
=\frac{\displaystyle 1-\frac{j}{N}}...
...le \frac{q}{p}}{\displaystyle 1+\frac{q}{p}} = \frac{q}{p+q}=q}
\end{eqnarray*}



となるので、結局

\begin{displaymath}
p(x)\stackrel{N\rightarrow\infty}{\longrightarrow}
\left(\...
...^xq^y=\left(\begin{array}{c}n\\ x\end{array}\right)p^xq^{n-x}
\end{displaymath}

となる。





next up previous
Next: この文書について...
Shigeharu TAKENO
2001年 8月 9日